Asertywność – wspólna lekcja dla dziecka i rodzica
Psychologiczne spojrzenie na budowanie zdrowych granic
W codziennym życiu rodziny i przedszkola często stajemy przed trudnymi wyborami: jak reagować na dziecięce „nie”, jak uczyć dziecko wyrażania emocji bez krzywdzenia innych, jak samemu mówić „stop” i „nie zgadzam się”, nie raniąc przy tym bliskich. Kluczem do tych umiejętności jest asertywność – zdolność do wyrażania własnych myśli, uczuć i potrzeb w sposób otwarty, spokojny i z szacunkiem do siebie i innych.
Czym jest asertywność – i dlaczego jest tak ważna?
Asertywność to nie tylko umiejętność mówienia „nie”. To przede wszystkim sposób komunikacji, który opiera się na szacunku do siebie i do innych ludzi. Osoba asertywna potrafi wyznaczać swoje granice, ale też szanuje granice drugiego człowieka. Dziecko, które rozwija asertywność, potrafi odmówić, nie krzywdząc, potrafi poprosić o pomoc, powiedzieć, że coś je złości, nie ukrywając emocji, ale też nie wyładowując ich agresywnie.
W obecnym świecie – pełnym presji, oczekiwań i natłoku bodźców – zdolność do zdrowej komunikacji jest kluczowa. Dzieci uczą się tej umiejętności przede wszystkim poprzez obserwację dorosłych. Jeśli rodzic mówi spokojnie o swoich uczuciach, konsekwentnie i z szacunkiem stawia granice – dziecko to powiela.
Granice – podstawa bezpieczeństwa emocjonalnego
Wielu rodziców obawia się, że stawianie granic to ograniczanie dziecka. Tymczasem jasne i konsekwentne granice budują poczucie bezpieczeństwa. Dziecko potrzebuje wiedzieć, co wolno, a czego nie. Potrzebuje czuć, że dorosły ma kontrolę nad sytuacją, ale też, że jego głos jest słyszany.
Z drugiej strony, warto pozwolić dziecku stawiać własne granice – nie zmuszać do przytulania, jeśli nie ma na to ochoty, nie zmuszać do mówienia „przepraszam” mechanicznie, bez zrozumienia. Kiedy dziecko wie, że jego zdanie ma znaczenie – buduje swoją pewność siebie i uczy się szacunku do siebie i innych.
Asertywny rodzic to autentyczny rodzic
Dzieci uczą się poprzez modelowanie. Jeśli rodzic jest wiecznie uległy, tłumi emocje, „dla świętego spokoju” zgadza się na wszystko – dziecko też będzie miało trudności z mówieniem „nie”. Jeśli z kolei rodzic reaguje agresywnie, krzykiem – dziecko może uznać, że tylko tak można się bronić.
Asertywny rodzic to taki, który mówi o swoich emocjach, potrzebach i oczekiwaniach w sposób spokojny i konsekwentny, bez ranienia drugiej strony. To rodzic, który umie powiedzieć: „Jestem zmęczony, teraz potrzebuję chwili dla siebie”, albo „Nie zgadzam się, żebyś tak mówił do mnie, rozumiem, że jesteś zły, ale znajdźmy sposób, by to powiedzieć inaczej”.
Jak wspierać rozwój asertywności u dzieci?
- Modeluj zachowania – mów o swoich emocjach, stawiaj granice z szacunkiem.
- Reaguj na emocje dziecka – nie bagatelizuj, nie zawstydzaj. „Widzę, że jesteś zły. Powiedz mi, co się stało.”
- Pozwalaj dziecku decydować – nawet w drobnych sprawach: „Wolisz zieloną czy czerwoną bluzkę?”
- Ćwicz codziennie – odgrywaj scenki, czytaj książki o emocjach, rozmawiaj.
- Chwal za próby wyrażenia siebie – nawet jeśli nie są idealne.
Podsumowanie
Asertywność to dar, który możemy dać naszym dzieciom – ucząc ich, jak być sobą z szacunkiem do innych. To inwestycja w ich przyszłość – w relacje, w odporność psychiczną i w umiejętność radzenia sobie z trudnymi sytuacjami. Asertywny rodzic i asertywne dziecko to duet oparty na wzajemnym zrozumieniu, szacunku i zaufaniu.
Bibliografia (dla rodziców, którzy chcieliby zgłębić temat):
Faber, A., Mazlish, E. – Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały. Jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły.
Jesper Juul – Twoje kompetentne dziecko.
Joanna Sakowska – Sztuka mówienia „nie”. O wyznaczaniu granic dzieciom.
Adele Faber, Elaine Mazlish – Rodzeństwo bez rywalizacji.
Jane Nelsen – Pozytywna dyscyplina.
Agnieszka Stein – Dziecko z bliska.
