Menu

Porady dla rodziców

Jak radzić sobie z trudnymi zachowaniami dziecka ?

Drodzy Rodzice,  często doświadczamy trudnych zachowań naszych dzieci i zazwyczaj nie wiemy, jak na te zachowania powinniśmy reagować, aby naszą postawą rozwiązać problem, zamiast go utrwalać. Kluczem do rozwiązania problemu jest analiza takich zachowań, zrozumienie ich przyczyny, ustalenie, co tak naprawdę dzieje się w otoczeniu dziecka tuż przed wystąpieniem trudnych zachowań i jakie są każdorazowo ich konsekwencje dla dziecka. Zachowania trudne mogą być utrzymywane, ponieważ dziecko dostrzega, że coś w ten sposób uzyskuje, rozwiązuje swój problem lub zaspokaja potrzebę. Oto kilka przykładów i wskazówek:

  1. Dziecko, które łatwo wpada w złość - Ustalmy ramy czasowe wszystkich wykonywanych przez dziecko zadań i określmy jasne zasady. Odwołujmy się do ustalonych zasad. Rozmawiajmy z dzieckiem spokojnie, nie krzyczmy i nie upokarzajmy dziecka. Właśnie w takich sytuacjach możemy pokazać, że szanujemy jego wartości. Dlatego za wszelką cenę zachowajmy spokój i nie pozwólmy sobie na wybuch złości. Mówmy dziecku o swoich potrzebach i uczuciach. Dawanie jasnych komunikatów – jak twoje zachowanie wpływa na mnie – uczy dziecko odpowiedzialności społecznej. Jeśli dziecko zacznie krzyczeć i płakać, dajmy mu czas,   by się uspokoił. Do dziecka „zalanego” emocjami nic nie dociera.
  2. Dziecko, które wymusza płaczem - Jeśli często ulegamy i pozwalamy, by dziecko płaczem wymuszało pewne zachowania, pokazujemy, że takie zachowanie jest skuteczne. Potem dziecko krzykiem, płaczem i rzucaniem się na podłogę dąży do tego czego pragnie. Chcąc uniknąć powyższej sytuacji ważne jest, by opisywać dziecku, co będziecie wspólnie robić i jakiego zachowania nie zaakceptujemy, wprowadzając w ten sposób pewne zasady. Zmotywowane umową dziecko, z pewnością będzie się starało, by nie zawieść. Zawsze dotrzymujmy obietnicy! Jeśli dziecko wpadnie w szał, zachowajmy spokój i zadbajmy o jego bezpieczeństwo. Nie krzyczmy i nie szarpmy dziecka – to tylko spotęguje histerie. Poczekajmy, aż samo ochłonie. Nauczmy się doceniać to, co dziecko zrobiło dobrze.  Pozytywny komunikat potrafi zdziałać o wiele więcej niż dezaprobata.
  3. Dziecko, które mówi bez przerwy - Dziecko najczęściej dużo mówi, gdy potrzebuje uwagi. Dzieci są jak barometr, wyczuwają, co myślą rodzice. Znajdźmy więcej czasu na rozmowę z dzieckiem. Nie zmywajmy wtedy naczyń, nie sprzątajmy, nie przeglądajmy gazet. Skupmy się na dziecku, patrzmy na nie i słuchajmy tego, co mówi. Codzienne rozmowy mogą zaspokoić jego potrzebę kontaktu z drugim człowiekiem. Choć to, o czym dziecko opowiada, wydaje się nie mieć znaczenia, może sygnalizować jego niezaspokojone potrzeby: np. Opowiada o zeszłotygodniowej zabawie z tatą? Może brakuje mu kontaktu z ojcem. Jeśli denerwuje nas, że dziecko wciąż mówi, należy mu o tym powiedzieć spokojnie i bez nerwów, np.: „To, co mówisz, jest naprawdę bardzo interesujące, ale teraz chciałabym się skupić na jedzeniu. Możemy porozmawiać za chwilę”. Ustalmy razem pewne zasady, których dziecko powinno przestrzegać, np. ze gdy jecie obiad, dziecko stara się nie mówić albo że się nie przerywa rozmawiającym rodzicom, dziadkom itd.
  4. Dziecko, które często się boi i wycofuje - Lękliwość dziecka może mieć wiele przyczyn. Może wynikać z tego, że rodzice zbyt wysoko ustawiają dziecku poprzeczkę, narażając je na zbyt trudne sytuacje. A może jest we wszystkim wyręczane albo nieustannie ostrzegane: „Nie wchodź, bo spadniesz, bo się przewrócisz, uderzysz, nie dasz rady”. Lękliwe bywają też dzieci nadmiernie chwalone. Tracą poczucie własnej wartości, gdy rzeczywistość weryfikuje to, co słyszą od rodziców. Gdy „najpiękniejsza, najmądrzejsza i najzdolniejsza” dziewczynka idzie do przedszkola lub szkoły, gdzie nauczyciele nie wyróżniają jej w ten sposób, brak pochwał zaczyna odbierać jako dezaprobatę i traci pewność siebie. Co robić, by uniknąć podobnych trudności? Przede wszystkim słuchać tego co mówi dziecko, i zachęcać, by robiło to, co lubi. W ten sposób pomożemy mu wydobyć swój potencjał, zachęcimy do większej aktywności, pobudzimy do kreatywności. Jeśli dziecko nie chce czegoś zrobić, starajmy się nazwać jego myśli i uczucia: „Wygląda  na  to,  że  nie  chcesz  tam wejść”. Prawdopodobnie  przytaknie, a być  może  doda od siebie coś, co wyjaśni nam przyczynę obaw.
  5. Dziecko, które upiera się przy swoim – Zwróćmy uwagę, że czasami ciągłe stawianie na swoim jest sposobem na zwrócenie na siebie uwagi. Poświećmy więc dziecku więcej czasu. Zachęćmy je do współpracy. Tak jak my dorośli, dzieci muszą chcieć, żeby coś zrobić. Rozmawiajmy  z nimi i starajmy się wybadać, co jest prawdziwą przyczyną uporu. Często okazuje się, że przyczyna uporu jest inna, niż przypuszczaliśmy, banalnie prosta do rozwiązania. Wsłuchując się w to, co dziecko mówi, możemy dotrzeć do sedna problemu. Możemy też zaproponować dziecku, by samo znalazło rozwiązanie problemu. Zaangażowanie w sprawę mobilizuje do jej pomyślnego zakończenia.

Wskazówki  postępowania , które warto przestrzegać w przypadku wystąpienia trudnych zachowań dziecka

  1. Wzmacnianie pozytywnych zachowań:
  • chwalenie dziecka za każdym razem, gdy na to zasłuży;
  • precyzyjna informacja o tym, za jakie konkretne zachowanie dziecko jest chwalone, np. „Kasiu, zrobiłaś to, o co cię prosiłam. Jestem z ciebie bardzo zadowolona";
  • jeśli zachowanie powtarza się wielokrotnie pochwale może towarzyszyć jeszcze inna drobna nagroda;
  • jeśli nie ma żadnych pozytywnych zachowań należy znaleźć codziennie co najmniej trzy powody, aby pochwalić dziecko.
  1. Wzbogacanie wiedzy o nagrodach:

Doświadczenie uczy, że nagrody społeczne są ważniejsze niż rzeczy. Należą do nich  np.: uwaga, uśmiech, chwalenie dziecka za konkretne zachowanie, zachęta, pozytywne oceny „bardzo dobrze”, „wspaniale”.
Nagrody konkretne to zdarzenia i rzeczy, np. książeczki, słodycze, wycieczki, mazaki, znaczki, drobne monety, lody, małe zabawki.
O czym trzeba pamiętać stosując nagrody?

  • należy dostosować nagrody do upodobań dziecka;
  • nagradzać natychmiast po wystąpieniu zachowania, które chcemy wzmocnić;
  • włączyć dzieci do oceny ich postępów - daje to dziecku poczucie, że może samo kontrolować swoje zachowanie i zachęca je do samokontroli.

 

  1. Ignorowanie złego zachowania lub zwracanie na nie jak najmniejszej uwagi (tzw. wyciszanie):
  • Nie zwracanie uwagi na złe zachowanie tak długo jak długo jest to możliwe.
  • Pozostawianie dziecka bez publiczności wtedy gdy krzyczy, ma napady złości.
  • Pokazanie dziecku, że traktujemy serio, to co mówimy np. można stanąć obok dziecka i powtórzyć polecenie - głośno, ale bez krzyku i zdecydowanie.
  • Dbanie o zgodność przekazu werbalnego i niewerbalnego (to co mówisz musi się równać to co robisz).
  • Chwalenie, natychmiast po zaprzestaniu złego zachowania.
  • Odesłanie - metoda ignorowania trudnych zachowań dzieci: jedną z najcenniejszych nagród jest dla dzieci uwaga, jaką na nich skupiamy. Podobnie jedną z najbardziej skutecznych kar jest chwilowe nie zwracanie uwagi na dziecko. Odesłanie to umieszczenie dziecka w bezpiecznym, ale nudnym miejscu: w kącie pokoju, na korytarzu albo w innym miejscu, gdzie nikt nie zwraca na nie uwagi.

Zasady:
1. Dziecko musi być uprzedzone o tym, co i dlaczego zamierzamy zrobić - tłumaczymy dziecku jeden raz.
2. Jeśli nie przestaje np. krzyczeć - odsyłamy je. Postępujemy łagodnie lecz stanowczo.
3. Dziecko musi być poinformowane, że nie może wrócić dopóki nie przestanie krzyczeć i nie minie czas odosobnienia.
4. Osoba, która odesłała dziecko, powinna je przyprowadzić z powrotem po zakończonym umówionym czasie.
5. Jeżeli dziecko po powrocie znowu zaczyna być niegrzeczne i uciążliwe należy je od razu odesłać na wyznaczone miejsce . Jeśli zdecydujemy się stosować tę procedurę, trzeba to robić zawsze, gdy dane zachowanie się pojawi. Nie należy dyskutować z dzieckiem w trakcie stosowania procedury. Nie wolno odsyłać dziecka do miejsca, które wzbudza w nim lęk. Nie należy się zniechęcać, jeżeli sytuacja ulegnie pogorszeniu, zanim cokolwiek zmieni się na lepsze.

  1. Wzbogacanie wiedzy o karach:
  • Kary społeczne to m.in.: okazanie niezadowolenia, krytyka ,odizolowanie dziecka,  podniesiony głos, ignorowanie.
  • Kary konkretne to np.: pozbawienie możliwości wykonywania jakiejś czynności (np. oglądania TV, określonej zabawy)

O czym trzeba pamiętać stosując kary?
Bardzo ważne jest, aby dziecko zrozumiało, że kara jest reakcją na konkretne zachowanie. Krytyka musi dotyczyć zachowania a nie osoby np. Nie lubię, kiedy jesteś nieposłuszny.

  1. Nagradzać czy karać?
    Badania dowodzą, że dzieci reagują lepiej na nagrody. Wydają się być szczęśliwsze, kiedy słyszą jasne polecenia i pochwały za ich wykonywanie. Powinniśmy więc starać się „przyłapywać" dzieci na dobrym zachowaniu.
  2. Uwaga rodziców:

Wszystkie dzieci chcą skupiać na sobie uwagę. Dzieci starają się zwrócić na siebie uwagę, również poprzez złe zachowanie. Uwielbiają kiedy je chwalimy, z drugiej strony, wolą raczej być skrzyczane i pouczone niż kompletnie zignorowane. Ułatwiajmy więc  dziecku skupianie na sobie naszej uwagi poprzez odpowiednie zachowania, wybierajmy najbardziej efektywny sposób zwiększania liczby zachowań pożądanych  i zmniejszania niepożądanych. Działa to po prostu o wiele lepiej niż zwracanie uwagi na dziecko tylko wtedy, gdy źle się zachowuje. Takie podejście ma jeszcze dodatkową zaletę, a mianowicie zwiększa w dziecku poczucie znajomości rzeczy, pewność siebie, samoocenę oraz motywację, by dobrze się sprawować.

 

  1. Konsekwencja:

Brak konsekwencji to jedna z najczęstszych pułapek, w jakie wpadamy. Konsekwencja oznacza kierowanie się przyjętymi zasadami i logiką. Jeśli ustalamy jakąś zasadę lub uświadamiamy następstwa jej nieprzestrzegania, musimy postępować  zgodnie z tym, co zostało powiedziane. Gdy rodzice są konsekwentni i postępują zgodnie z tym, co powiedzieli, budują strukturę, do której dzieci dążą i której bardzo potrzebują. Konsekwentna struktura daje dziecku poczucie bezpieczeństwa, przewidywalności i kontroli. Dzieci nie są zmuszone do sprawdzania swoim zachowaniem granic tolerancji i wytrzymałości rodziców.

 

  1. Sztuka komunikacji:

Umiejętność porozumiewania się ze swoim dzieckiem to najprawdopodobniej najważniejsza umiejętność rodziców. Kiedy dzieci wiedzą, że mogą porozmawiać z rodzicami o swoich sprawach czują się ważne i kontrolują sytuację. Dobra komunikacja jest podstawą uczenia dzieci samooceny, rozwiązywania problemów      i współpracy z innymi. Aby komunikacja z dziećmi była otwarta i skuteczna, muszą one czuć, że rodzice naprawdę wysłuchają ich z pełną i szczerą uwagą. Jeśli dzieci obawiają się, że próba nawiązania rozmowy   z rodzicem wywoła z jego strony potok krytycznych uwag, po prostu z tego zrezygnują.

 

  1. Dyscyplina:

Chociaż często najlepszym rozwiązaniem jest natychmiastowa reakcja na złe zachowanie, to niestety  nie zawsze możemy tego dokonać. Jak najbardziej właściwe jest skierowanie do dziecka następujących słów   ”Teraz jestem bardzo zdenerwowana. Muszę mieć trochę czasu, żeby się uspokoić i pomyśleć o tym, co się wydarzyło.” Próba karcenia dziecka pod wpływem złości ma też inne potencjalne wady. Nie tylko uniemożliwiamy komunikację i zaostrzamy konflikt, ale również mówimy rzeczy , których potem żałujemy. Kolejny ważny czynnik dyscyplinujący to dawanie wyboru. Takie podejście zwiększa dziecięce poczucie kontroli i zmniejsza potrzebę reagowania buntem. Jeśli damy dziecku wolny wybór dotyczący jego postępowania i nie ingerujemy, dziecko często wybiera najlepsze rozwiązanie.

Jak zatem unikać ewentualnych trudności ?

  • Obowiązujące zasady muszą być jasne i konsekwentnie egzekwowane
  • Rodzice i opiekunowie muszą uczyć dziecko takich samych zasad
  • Rodzice muszą się wzajemnie wspierać w egzekwowaniu wymagań tak, by dziecko nie wykorzystywało ich rozbieżnych stanowisk
  • Komunikaty muszą być przekazywane stanowczo
  • Należy skupić uwagę dziecka na tym, co się do niego mówi

Bibliografia:

  1. Materiały szkoleniowe KPCN
  2. Juul J., Nastolatki. Kiedy kończy się wychowanie?, Wydawnictwo MiND, 2014.
  3. Dzieci z zaburzeniami łączonymi : trudne ścieżki rozwoju / red. nauk. Barbara Winczura.
    Kraków : Oficyna Wydawnicza "Impuls", 2012.
  4. Dzieci z zaburzeniami zachowania, emocji i mowy / Zbigniew Tarkowski.
    Gdańsk : Harmonia Universalis, 2016.
  5. Edukacja małego dziecka : praca zbiorowa. T. 7, Przemiany rodziny i jej funkcji / pod redakcją Ewy
    Ogrodzkiej-Mazur, Urszuli Szuścik, Aleksandry Minczanowskiej.
    Kraków : Oficyna Wydawnicza "Impuls", 2015.
  6. Jak być dobrym rodzicem "trudnego" ucznia / Égide Royer ; [tł.: Wiga Bednarkowa wraz z Beatą
    Kowalik i Hanną Kwiatkowską-Saferną ; oprac. merytoryczne wyd. pol. Wiga Bednarkowa ; il. Helena Warszawa : Fraszka Edukacyjna, 2009.

Wydawnictwa ciągłe:

  1. Trudne rozmowy : ujrzeć perspektywę Rodzica - przyjąć spojrzenie Wychowawcy. Cz. 1 /Bliżej Przedszkola. - 2013, nr 10, s. 9-[11]
  • autor: Weronika Trzebniak

Wróć

Odnośniki

Informacje kontaktowe

Przedszkole Publiczne Jelonek w Papowie Toruńskim

ul. Warszawska 24, Papowo Toruńskie
87-148 Łysomice

Kontakt sekretariat: 
56 678 32 83
516 077 147

Elektroniczna Skrzynka Podawcza ePUAP2

Przedszkole Publiczne Jelonek w Papowie Toruńskim: /PPJELONEK/SkrytkaESP 

[obiekt mapy] Lokalizacja przedszkola na mapie